Schramm Hilary Paulin (1857–1940), chirurg, profesor i rektor Uniw. Lwow. (później Jana Kazimierza). Ur. 4 II we wsi Niebrów (poczta Tomaszów Rawski, obecnie Mazowiecki) w pow. brzezińskim, był synem Władysława, księgowego w Białymstoku, i Pauliny z Kowalskich.

S. uczył się od r. 1868 w Gimnazjum św. Anny w Krakowie i tu zdał maturę. W l. 1875–80 studiował na UJ medycynę, doktorat otrzymał w r. 1880 z wszech nauk lekarskich (dysertacja doktorska pt. Rozwój nowotworów rakowych skórnych na podstawie przypadków obserwowanych na klinice chirurgicznej krakowskiej od r. 1860–1879 ukazała się w „Pam. Tow. Lek.” T. 77: 1881 nr 4). W l. 1880–81 był asystentem chirurgii UJ przy Antonim Bryku, po jego śmierci chciał się przenieść jako wolno praktykujący lekarz do Husiatyna, ale dzięki Janowi Mikuliczowi-Radeckiemu uzyskał możliwość specjalizowania się z chirurgii w Wiedniu u T. Billrotha w l. 1881–2. W tym też czasie kierował przez trzy miesiące chirurgicznym oddziałem wojskowego szpitala w Spalato podczas powstania w Bośni. W l. 1882–5 był pierwszym asystentem chirurgii UJ przy J. Mikuliczu-Radeckim i 10 VII 1885 habilitował się z chirurgii na podstawie pracy O znaczeniu infuzji solnej w ostrej niedokrewności („Pam. Tow. Lek.” T. 83: 1885 nr 3). Wobec odejścia Mikulicza-Radeckiego do Królewca w r. 1887 był m.in. kontrkandydatem Ludwika Rydygiera na katedrę chirurgii UJ. Wcześniej z powodów rodzinnych (małżeństwo) S. przeniósł się w r. 1885 do Lwowa, gdzie w l. 1886–1918 był prymariuszem chirurgicznego oddziału dziecięcego szpitala św. Zofii przy ul. Głowińskiego. Znakomicie go rozbudował: powstało pięć sal, blok operacyjny, ambulatorium, przychodnia; przekształcił oddział z zakładu o charakterze przytułku w placówkę na europejskim poziomie. W r. 1886 zorganizował S. z gronem lekarzy lwowskich wielokierunkową lecznicę dla ubogich przy ul. Sykstuskiej 1 pod nazwą Powszechna Lecznica Bezpłatna (potem I Poliklinika Lekarska) i kierował jej oddziałem chirurgicznym; gdy po kilku latach zakupiono na ten cel osobny dom przy ul. Wałowej, zorganizował tam odpowiednią salę operacyjną oraz salę dla pooperacyjnego leczenia ciężej chorych. Kierował tym oddziałem do r. 1916.

W związku z organizowaniem Wydz. Lekarskiego Uniw. Lwow. w r. 1897 S. wznowił swą habilitację z chirurgii u Rydygiera i podjął wykłady z chirurgii dziecięcej, od r. 1903 jako profesor nadzwycz., od r. 1920 jako profesor zwycz. W l. 1892–1920 był członkiem Krajowej Rady Zdrowia, w l. 1914–16 kierował III Oddziałem Chirurgicznym Szpitala Czerwonego Krzyża, zorganizowanego początkowo dla leczenia rannych Rosjan; w l. 1916/17 został zmobilizowany na kilka miesięcy do armii austro-węgierskiej jako chirurg, ale wnet zwolniony, był w l. 1917–22 prymariuszem oddziału chirurgicznego Państwowego Szpitala Powszechnego we Lwowie. W czasie walk polsko-ukraińskich l. 1918–19 współorganizował służbę sanitarną dla żołnierzy i ludności cywilnej; wielokrotnie udawał się na linię frontu dla operowania cięższych wypadków.

Po śmierci L. Rydygiera S. objął katedrę i Klinikę Chirurgiczną Uniw. Jana Kazimierza i kierował nią w l. 1920–32. Ponieważ jednak w r. 1922 wkroczył w wiek emerytalny, wymagało to przez dziesięć lat corocznych przedłużeń. W tym czasie był w l. 1922/23 dziekanem i 1923/24 prodziekanem Wydz. Lekarskiego, w r. 1929/30 rektorem i w r. 1930/31 prorektorem Uniwersytetu. W r. 1922 uzyskał znaczne fundusze na rozbudowę Kliniki, które mu jednak w r. 1924 cofnięto.

S. stał się czołowym reprezentantem lwowskiej szkoły chirurgicznej. W l. 1920–32 wykładał chirurgię ogólną, patologię i terapię szczegółową chorób klinicznych, diagnostykę chirurgiczną, ale tak jego, jak i całą jego szkołę cechowała wielostronność specjalizacji. Interesował się chirurgią dziecięcą, stomatologiczną (m.in. leczenie zastarzałego zwichnięcia żuchwy), klatki piersiowej, skóry, płuc, mózgu (m.in. ropniaków mózgu), jamy brzusznej (jelit, żołądka, dróg żółciowych), urologiczną, operacyjnymi metodami leczenia nerwów i naczyń, chirurgią narządów ruchu i chirurgią plastyczną. Należał do prekursorów kardiochirurgii, wiele prac poświęcił leczeniu wrzodów i ran (m.in. jodoformem), tamowaniu krwi, za Mikuliczem-Radeckim wprowadzał udoskonaloną antyseptykę, za Rydygierem jako pierwszy jego metody śródotrzewnowego zamknięcia pękniętego wskutek urazu pęcherza oraz usuwania kamieni z pęcherza. Był wraz ze swą szkołą przeciwnikiem cholecystostomii, stałym w tej sprawie oponentem Kornela Michejdy i Jana Glatzla.

W r. 1887 S. dokonał we Lwowie pierwszego pomyślnego wycięcia odźwiernika z powodu raka, operował wiele nowotworów. Ogłosił też liczne prace na temat raka: o nowotworach skórnych, o elektrolitycznym leczeniu raków nie dających się operować, o wycięciu części jelita przy raku okrężnicy, o nowotworach kiszki grubej.

W zakresie chirurgii dziecięcej S. wykonał w r. 1890 częściową resekcję jelita z niedrożnością (Resekcja jelit u dzieci, „Przegl. Lek.” R. 29: 1890), w r. 1892 demonstrował wyleczenie przypadków gruźlicy kostno-stawowej, częstej wtedy u polskich dzieci (m.in. Caries der Wirbelsäule, „Wiener Medizinische Wochenschrift” Jg. 46: 1896, toż „Zentralblatt für Kinderheilkunde” 1896 nr 6). Swe osiągnięcia w operowaniu stopy szpotawej, koślawych podudzi i stawów kolanowych u dzieci referował m.in. w artykułach Trzy przypadki osteotomii („Przegl. Lek.” R. 20: 1881) i Stopa szpotawa wrodzona (tamże R. 37: 1898). W dwa lata po odkryciu promieni X przez Roentgena docenił w r. 1897 wartość rentgenodiagnostyki chirurgicznej u dzieci. W r. 1898 donosił o leczeniu wodogłowia dzieci (m.in. Leczenie wodogłowia za pomocą sączkowania (drenowania) śródczaszkowego, „Przegl. Lek.” T. 37: 1898), przy zapaleniu otrzewnej u dzieci zalecał laparotomię. Już w r. 1897 postulował wyodrębnienie osobnego działu chirurgii dziecięcej – i opierając się na własnych i obcych doświadczeniach wydał pierwszy polski podręcznik Choroby kliniczne wieku dziecięcego (Lw. 1901, 1909).

Ważną rolę odegrał S. w chirurgii narządów ruchu, opublikował na ten temat m.in. prace: Choroby narządu ruchowego (Kr. 1882, także w „Przegl. Lek.” R. 21: 1882), Przyczynek do nauki o t.zw.Volksmannowskim niedokrwistym porażeniu i skurczeniu mięśni („Przegl. Lek.” R. 43: 1904; tu zaproponował swój aparat do leczenia tej przypadłości), Gruźlica kręgów („Nowiny Lek.” R. 8: 1896), W sprawie leczenia zastarzałych zwichnięć w stawie łokciowym („Pol. Przegl. Chirurgiczny” 1922 z. 1–2). Już na emeryturze opracował dwutomowy podręcznik chirurgii szczegółowej, którego maszynopis zaginął w czasie drugiej wojny światowej.

S. był autorem 150 prac oraz opiekunem kilkuset publikacji swych uczniów; do jego szkoły należeli m.in. Franciszek Chomicki, Władysław Dobrzaniecki, Adam Gruca, Henryk Hilarowicz, Alfred Janik, Klaudiusz Karowiec, Stanisław Laskownicki, Bronisław Malan, Emil Michałowski, Tadeusz Onyszkiewicz, Ryszard Rodziński, Wiktor Bross, Jerzy Szymanowicz, Eugeniusz Wajgiel, Jan Zaczek i Jan Zasowski. W 45-lecie pracy naukowej S-a uczniowie poświęcili mu osobny zeszyt „Polskiego Przeglądu Chirurgicznego” (1926 t. 5). S. brał udział w Zjazdach Chirurgów Polskich; w r. 1889 referował operacje ortopedyczne, w r. 1890 chirurgię jamy brzusznej, w r. 1894 – znieczulenie ogólne eterem i chloroformem, w r. 1924 – chirurgię grubego jelita, w r. 1925 – chirurgię ropni mózgu, w r. 1929 – gruźlicę nerek. W r. 1921 przewodniczył XVIII Zjazdowi Chirurgów Polskich w Warszawie, pierwszemu w powojennej Polsce. S. był członkiem PAU (od r. 1931 korespondentem, od r. 1935 czynnym), prezesem Lwowskiego Tow. Lekarskiego, prezesem (1920–2) i członkiem honorowym Tow. Chirurgów Polskich, członkiem Międzynarodowego Tow. Chirurgicznego, honorowym członkiem Tow. Lekarskiego w Częstochowie, członkiem redakcji czasopism: „Polski Przegląd Chirurgiczny” (1925–37), „Chirurgia Kliniczna” (1927–34) i „Chirurgia Clinica Polonica” (1929–31). S. zmarł we Lwowie 11 XI 1940 i pochowany został na cmentarzu Łyczakowskim. Odznaczony był Krzyżem Obrony Lwowa.

Ożeniony (od r. 1885) z Jadwigą z Dembowskich, S. miał dzieci (danych o nich nie udało się ustalić).

Imieniem S-a nazwano Szpital w Strzelcach Opolskich.

Konopka, Pol. bibliogr. lek. XIX w.; Album Chirurgów Polskich, Pod red. W. Rudowskiego i A. Śródki, Wr. 1990 (fot.); Album Lekarzy i Farmaceutów Polskich „Arch. Hist. i Filoz. Med.” 1990 z. 4 s. 258 (fot.; inna data i błędne miejsce ur.); Biliński A., Bazewicz M., Przewodnik po Królestwie Polskim, W. 1901 I 92, II 7; Biogr. Lexikon d. hervorr. Ärzte; Biogramy uczonych pol., cz. 6 (inna data i błędne miejsce ur.); Olszewicz, Lista strat kultury pol.; Peretiatkowicz Sobeski, Współcz. kultura pol.; Sylwetki chirurgów polskich, Wr. 1982 (fot., mylna data śmierci); Who’s who in Central and East-Europe 1933/34, Zurich 1935; Nieciowa, Członkowie AU oraz PAU; – Dziak A., Zarys rozwoju ortopedii polskiej w perspektywie historycznej, „Arch. Hist. i Filoz. Med.” 1989 z. 2-3 s. 219, 221; Gruca A., Prof. dr Hilary Schramm (1857–1941), „Chirurgia Narządów Ruchu i Ortopedia Pol.” 1948 z. 1 s. 16–17; Hist. Nauki Pol., IV; Kron. Uniw. Lwow., I (1894/5–1897/8), Lw. 1899, II (1898/9–1909/10), Lw. 1912, (częściowa bibliogr.); Księga pamiątkowa wydana w dwudziestąpiątą rocznicę istnienia Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Jana Kazimierza 1894–1919, Lw. 1920 s. 7, 33–4, 48, 54; Leniek, Książka pamiątkowa Gimnazjum św. Anny; Maniszewski W., Polskie początki antyseptyki i aseptyki, „Arch. Hist. i Filoz. Med.” 1989 z. 2–3 s. 273; Pięćdziesięcioletni jubileusz Tow. Lekarskiego Lwowskiego (1877–1927), Lw. 1928; Polska Akademia Umiejętności 1872–1952. Nauki lekarskie, ścisłe, przyrodnicze i o ziemi, Wr. 1974; Rejmanowski T., Chirurgiczne leczenie dzieci w Polsce w XIX w., „Arch. Hist. i Filoz. Med.” 1988 z. 2 s. 214–18; Sieńkowski E., Rozwój antyseptyki i aseptyki w Polsce, Studia i Mater. z Dziej. Nauki Pol., S.B, W. 1969 z. 15 s. 14–16, 20; tenże, Rozwój chirurgii żołądka w Polsce, tamże 1970 z. 18 s. 64, 72 (fot.), 73, 81–2, 84–5, 87, 93, 101, 109–11; Smólska I., Dziak A., Historia chirurgii dziecięcej w Polsce, „Arch. Hist. i Filoz. Med.” 1989 z. 2–3 s. 295–7 (fot.); Sokół S., Ludwik Rydygier (1850–1920), W. 1961; Towpik E., Krauss M., Rys historyczny polskiej chirurgii plastycznej, „Arch. Hist. i Filoz. Med.” 1989 z. 2–3 s. 328; Wajgiel E., Hilary Schramm, „Pol. Przegl. Chirurgiczny” T. 5: 1926 s. 5–13 (fot., częściowa bibliogr.); toż, „Pol. Gaz. Lek.” R. 5: 1926 nr 25 s. 483–5; Wojtkiewicz-Rok W., Wydział Lekarski Uniwersytetu Lwowskiego w czasie I wojny światowej, „Arch. Hist. i Filoz. Med.” 1988 z. 1 s. 72, 74; Zakrzewski A., Sanatorium Mariówka i medycyna, Wr. 1975; Zarys dziejów chirurgii polskiej, W. 1989 (fot.) nr 202 (mylna data zgonu); Ziembicki W., Zakład Historii Medycyny we Lwowie. Kronika lat 1942–1944, „Arch. Hist. i Filoz. Med.” 1981 nr 2; Zwoździak W., Historia Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Lwowskiego, tamże 1964 z. 3; – Laskowicki S., Szpada, bagnet, lancet. Moje wspomnienia, Kr. 1979 (fot.); Składy osobowe i spisy wykładów Uniw. Lwowskiego 1897–1939; – „Roczn. PAU” 1930/31 s. XLV–XLVII, 176 (częściowa bibliogr.), 1939–45 s. 69; – AP w Ł.: USC paraf. katol. w Chorzęcinie (Akt ur. S-a, nr 18/1857); Arch. UJ: WL II, 234.

Stanisław Marian Brzozowski